Statystyki zdarzeń drogowych są dość jednoznaczne – w trakcie opadów deszczu w samym 2023 roku doszło do 3202 wypadków, w których życie straciło 287 osób, a 3722 zostało rannych. Częściowym winowajcą tego stanu rzeczy jest zjawisko aquaplaningu – poślizgu wodnego, w przypadku którego kierowca może całkowicie utracić kontrolę nad swoim autem. Jak temu zapobiegać? Jak zauważyć, że właśnie doszło do aquaplaningu i co sprzyja jego powstawaniu? Chętnie odpowiemy na te pytania, dlatego zapraszamy do lektury!

Z artykułu dowiesz się:

• Czym jest zjawisko aquaplaningu?
• Jakie są objawy wystąpienia aquaplaningu?
• Jakie są podstawowe i najczęstsze warunki sprzyjające powstaniu zjawiska aquaplaningu?
• Jak zmniejszyć ryzyko aquaplaningu?
• Jak zareagować w przypadku aquaplaningu?

Czym jest aquaplaning?

Aquaplaning – co to jest? Zjawisko to, znane w naszym kraju także jako akwaplanacja, polega na nagłej i niekontrolowanej utracie przyczepności na linii opona-asfalt w trakcie jazdy po nawierzchni pokrytej warstwą wody. Efekt jest oczywisty – wraz z utratą przyczepności następuje ryzyko powstania niebezpiecznego i trudnego do opanowania poślizgu. Wynika on z tego, że przed kołem poruszającego się auta może wytworzyć się wodny klin, który uniemożliwia odprowadzenie wody spod kół i prowadzi do powstania bezpośrednio pod Twoją oponą cienkiej poduszki wodnej. Rezultatem jest całkowita utrata przyczepności koła do nawierzchni.

Samo powstanie tego zjawiska warto zrozumieć pod kątem fizyki. Opona, która nagle napotyka na swojej drodze dużą ilość zalegającej wody, zaczyna pchać ją przed siebie. Wraz z każdym centymetrem sześciennym wody rośnie także ciśnienie hydrodynamiczne, czyli opór. Kluczowym momentem jest chwila, kiedy ciśnienie hydrodynamiczne okaże się wysokie na tyle, że opona „wjedzie” na klin wodny, a tym samym całkowicie utraci kontakt z asfaltową nawierzchnią. 

Na szczęście z pomocą przychodzą producenci ogumienia, którzy wiele lat temu dokładnie przeanalizowali zjawisko aquaplaningu i opracowali szereg rozwiązań, mających w jakimkolwiek stopniu zlikwidować ryzyko jego wystąpienia. Podstawową formą jego zwalczania są rowki (w tym obwodowe, kątowe, poprzeczne). To właśnie one odprowadzają spod kół ogromne ilości wody, a tym samym nie dopuszczają do przerwania kontaktu między bieżnikiem opony a asfaltową nawierzchnią.

• Planujesz wymianę ogumienia? W artykule: Opony całoroczne czy sezonowe?, dowiesz się wszystkiego na ich temat.

Jak zauważyć aquaplaning?

Niestety nie będzie to trudne – zjawiska aquaplaningu nie da się nie zauważyć, gdyż zdarzenie to ma bezpośredni wpływ na działanie całego Twojego samochodu i odczucia za kierownicą, towarzyszące podczas jazdy.

• Nagłe zwiększenie obrotów silnika – w starszych samochodach, szczególnie tych pozbawionych zaawansowanych układów kontroli trakcji, w momencie utraty przyczepności na osi napędowej może nastąpić samoczynne podwyższenie obrotów silnika. Wynika to z tego, że samochód traci przyczepność i „płynie” po drodze, czyli opory toczenia przestają mieć jakiekolwiek znaczenie dla układu napędowego. To tak, jakbyś nagle uniósł całe auto na podnośniku – koła praktycznie obracają się w miejscu.
• Nagłe spowolnienie samochodu – mimo większej prędkości obrotowej silnika, prędkość auta nagle i drastycznie spada. Za sytuację tę odpowiada rosnące ciśnienie hydrodynamiczne, które zwiększa opór podczas poruszania się samochodu, lecz w żaden sposób nie ma przełożenia na opór dla układu napędowego. To trochę tak, jakbyś jadąc po nawierzchni pokrytej lodem, trafił na bardzo potężny wiatr – koła w dalszym ciągu mogą obracać się przy minimalnym oporze, lecz podmuch zatrzyma Cię praktycznie do zera.
• Mniejszy opór kierownicy – wraz z utratą przyczepności kół zmniejsza się także opór stawiany przez kierownicę. Wynika to z tego, że koła nie mają bezpośredniego kontaktu z nawierzchnią, tak, jakby unosiły się w powietrzu. Oczywiście zjawisko to będzie bardziej odczuwalne dla właścicieli aut bez wspomagania układu kierowniczego lub ze wspomaganiem hydraulicznym, niż w przypadku wspomagania elektrycznego.
• Duże i mniejsze poślizgi nadwozia – auto w chwili akwaplanacji może zacząć „myszkować”, czyli szybko i nagle zmieniać kierunki w obie strony, jak i ulec nagłemu poślizgowi, który „wyrzuci” samochód z drogi. Z reguły za ten ostatni przypadek odpowiada podsterowność, objawiająca się brakiem możliwości zmiany kierunku jazdy. Prowadzi to zazwyczaj do bardzo niebezpiecznego wypadnięcia z zewnętrznego łuku drogi, czyli np. uderzenia w infrastrukturę; drzewo, mur, dom, przystanek.

Przyczyny aquaplaningu – warunki, które sprzyjają powstaniu tego zjawiska

Jest wiele przyczyn, które sprzyjają powstawaniu aquaplaningu. Na część z nich Ty – jako kierowca – masz bezpośredni wpływ, a na inne – wyłącznie zarządcy danego odcinka drogi.

Czynniki środowiskowe

• Stan nawierzchni – dziury i wgłębienia mogą prowadzić do gromadzenia się w nich dużych ilości wody. Szczególnie duży problem jest wtedy, gdy dziura (kałuża) jest bardzo głęboka. Wówczas ryzyko akwaplanacji drastycznie wzrasta, gdyż nawet najgłębsze rowki nie będą w stanie odprowadzić spod Twoich kół tak wielu litrów wody.
• Mikro- i makrostruktura asfaltu – na gładkim jak szkło asfalcie znacznie łatwiej o poślizg wodny niż w przypadku porowatego betonu. Wynika to z tego, że opona w trakcie pokonywania kałuży musi „chwycić” się nierówności, których jest znacznie więcej na podłożu porowatym.
• Koleiny drogowe – głębokie koleiny są szczególnie niebezpieczne; są bowiem głębokie i gromadzą w sobie ogromne ilości wody, a wyjazd z nich przy utraconej przyczepności może być po prostu niemożliwy.
• Pochylenie drogi i odprowadzanie wody – drogi powinno się projektować tak, aby woda mogła z nich samoczynnie spływać w trakcie największej ulewy. Jeśli jezdnia jest pozioma i nie ma zaprojektowanych spadków, to na jej powierzchni mogą robić się kałuże, sprzyjające akwaplanacji.

Czynniki dotyczące pojazdu

• Styl jazdy kierowcy – zbyt szybka jazda w deszczu może znacznie zwiększyć ryzyko aquaplaningu. Wynika to z tego, że wraz z rosnącą prędkością Twojego auta znacznie wzrasta także ciśnienie hydrodynamiczne, za które odpowiada klin wody pod oponą.
• Stan ogumienia – im głębsze i szersze rowki opony (kątowe, poprzeczne i obwodowe), tym więcej wody będą w stanie odprowadzić. Ta prosta zasada oznacza, że wraz z postępującym ścieraniem bieżnika może dochodzić do upośledzenia funkcji odprowadzania wody spod kół. Utrzymuj wartości jak najbliższe fabrycznym, np. 7 mm.
• Ciśnienie opon – zbyt niskie ciśnienie w oponie może powodować szybsze zmniejszenie obszaru styku ogumienia z nawierzchnią. Wynika to z tego, że koło „pcha” klin wodny aż do czasu, kiedy wywołane przez niego ciśnienie hydrodynamiczne przekroczy to, które znajduje się w oponie. 

Opony są ważne, ale dla wielu właścicieli aut liczy się także estetyczny wygląd pojazdu. Czy wiesz, jak chronić lakier samochodu? W tym artykule znajdziesz wiele cennych wskazówek.

Jak zmniejszyć ryzyko aquaplaningu?

Aquaplaning jest zjawiskiem bardzo niebezpiecznym, gdyż wiąże się z nim realne ryzyko wyjazdu na przeciwległy pas, najechania na tył poprzedzającego auta bądź możliwość uderzenia w przeszkodę na poboczu. 

Aquaplaning – co zrobić, aby zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia? Jak temu zaradzić?

• Reaguj na zmiany środowiskowe – obserwuj drogę przed sobą i dostosowuj swój styl jazdy do tego, co dzieje się na drodze. W razie wjazdu na jezdnię z koleinami zwolnij, podobnie jak w przypadku, gdy zauważysz przed sobą dziurę o nieznanej głębokości. Omiń ją lub zwolnij na tyle, aby zredukować do minimum ryzyko akwaplanacji.
• Cyklicznie sprawdzaj stan ogumienia – jak najczęściej sprawdzaj stan swoich opon, oceń głębokość bieżnika i stan wszystkich rowków. Pamiętaj – rowki o dużej głębokości i szerokości (nawet 10 mm w przypadku obwodowych) znacznie przyspieszają odprowadzanie wody. Zredukujesz w ten sposób ryzyko wyjazdu w trasę ze zużytymi oponami.
• Dostosuj prędkość do warunków – pamiętaj, że zbyt duża prędkość jazdy wywołuje zwiększone ciśnienie hydrodynamiczne. Wyższe wartości rozwijaj tylko wtedy, gdy masz pewność, że drogą przed Tobą jest sucha i nie ma na niej kałuż.
• Wyłącz tempomat – jeśli jedziesz w deszczu, wyłącz tempomat (aktywny i klasyczny). Wynika to z tego, że auto w razie wjazdu z kałużę i wystąpienia aquaplaningu raczej z całą pewnością będzie kontynuować jazdę przy tej samej prędkości obrotowej silnika. Ty natomiast samodzielnie możesz wtedy odpuścić gaz i tym samym odzyskać przyczepność.
• Patrz w dal przed siebie – zwracaj uwagę na kałuże, których głębokości nie jesteś w stanie ocenić. Dlaczego jednak warto patrzeć w dal? Gdyż czasami na reakcję może być już zbyt późno, np. podczas jazdy drogami krajowymi, ekspresowymi i autostradami, szczególnie gdy trzymasz się zbyt blisko auta jadącego przed Tobą.

• Czy wiesz, że czasami przez dość głębokie kałuże można przejechać bez ryzyka uszkodzenia swojego auta? Przeczytaj artykuł: jak przejeżdżać przez zalane drogi? Samochód vs. powodzie, i przygotuj się na nieznane!

Jak zareagować w przypadku aquaplaningu?

Wystąpił aquaplaning? Co zrobić, żeby zmniejszyć jego negatywne skutki i odzyskać pełną kontrolę nad swoim autem? W teorii jest to zadanie dość proste, gdyż sprowadza się do wykonania jedynie kilku kroków. Jednak w praktyce, kiedy to władzę nad umysłem wystraszonego kierowcy przejmuje adrenalina, zadanie to staje się praktycznie niewykonalne. 

Po pierwsze – trzymaj kierownicę prosto. Nie próbuj zmieniać kierunku jazdy „na siłę”, nie staraj się wyprowadzić auta z zalegającej wody.

Po drugie – nie omijaj dużych kałuży, odbijając nagle kierownicą w którymkolwiek kierunku. Zamiast tego zmniejsz obroty silnika i zwolnij. Przejazd przez kałużę niską prędkością raczej nie skończy się aquaplaningiem.

Po trzecie – nie wciskaj hamulca aż do zablokowania kół w przypadku prowadzenia auta bez ABS. Może to spowodować poślizg i jednocześnie akwaplanację.

Po czwarte – naucz się reakcji mechanicznej:

• w przypadku auta przednionapędowego i tylnonapędowego sukcesywnie zmniejszaj prędkość jazdy. W razie ryzyka uderzenia w przeszkodę bądź wyjazdu na przeciwległy pas skręć kierownicą w kierunku odwrotnym do poślizgu (jeśli auto samodzielnie skręca w lewo, „odbij” lekko w prawo);
• w przypadku auta z napędem na cztery koła skręć kierownicą w kierunku zgodnym z poślizgiem (jeśli auto samodzielnie skręca w lewo, „odbij” również w lewo). Dzięki temu odzyskasz trakcję.

Chcesz kupić nowe auto? Być może najlepszym sposobem sfinansowania zakupu okaże się leasing samochodu? Przed ostatecznym podjęciem decyzji koniecznie odwiedź witrynę: kalkulator leasingowy. Obliczysz dzięki niemu wysokość miesięcznej raty i poznasz inne dodatkowe koszty. Zwróć też uwagę na kredyt na samochód jako alternatywne rozwiązanie.

Podsumowanie – aquaplaning pod kontrolą!

Aquaplaning to niebezpieczne zjawisko; prowadzi na utracie przyczepności kół do nawierzchni i w prostej linii do niekontrolowanego poślizgu, a w ostatecznym rozrachunku – do stłuczki bądź do wypadku. Dbaj o stan ogumienia, dostosuj prędkość do warunków drogowych, obserwuj otoczenie, unikaj nagłych manewrów i reaguj na zmiany pogodowe tak szybko, jak to możliwe. Mamy nadzieję, że dzięki nam wiesz już, jak uniknąć aquaplaningu oraz co zrobić, aby zredukować do minimum ryzyko jego wystąpienia. Szerokiej drogi!